افراد مبتلا به دیابت نسبت به دیگران در معرض خطر بالای ابتلا به مشکلات پا هستند. بیش از نیمی از بیماران دیابتی به دلیل آسیب عصبی یا رگ های خونی، حس پاهای خود را از دست می دهند و بدون اینکه بدانند می توانند به خود آسیب برسانند. حتی کوچکترین آسیب در پای افراد دیابتی، مانند تاول یا ناخن فرورفته در پا، می تواند منجر به عفونت و مرگ بافت شود. علاوه بر این، بسیاری از افرادی که مبتلا به دیابت هستند، چون مشکلاتی مثل نوروپاتی یا آسیب عصبی در اندام تحتانی خود دارند، با شروع زخم درد احساس نمی کنند

چگونه به پیشگیری از زخم پای دیابتی کمک کنیم؟

ابتدا به مواردی می پردازیم که یک فرد دیابتی باید مواردی را در زندگی روزمره ی خود رعایت کند تا از احتمال به وجود آمدن زخم را به شکل قابل توجهی کاهش دهد:

• روزانه پاهای خود را چک کنید. این کار را هر شب قبل از خواب انجام دهید.
• جوراب های خود را در بیاورید و پاشنه پا، مچ پا، ناخن های پا و بین انگشتان پا را به دقت بررسی کنید. به دنبال بریدگی، خراش، تاول، لکه های قرمز یا هر نشانه دیگری از
• زخم باشید.
• سطح قند خون خود را مرتب چک کنید و تحت کنترل نگه دارید.
• حداقل چهار بار در سال برای چکاپ پاهای خود به پزشک مراجعه کنید.
• هر روز پاهای خود را بشویید. بین انگشتان پا را به خوبی خشک کنید.
• اگر پاهایتان خشک شد، آنها را مرطوب کنید، اما بین انگشتانتان لوسیون نرنید.
• با پای برهنه در داخل یا خارج از منزل راه نروید. حتما کفش، صندل و جوراب مناسب بپوشید. نگذارید پاهایتان خیلی گرم یا خیلی سرد بشود.
• با تغذیه سالم و ورزش منظم گردش خون را بهبود بخشید.
• سیگار نکشید.

چه عواملی ریسک ابتلا به زخم دیابتی را افزایش می دهند؟

هر یک از عوامل زیر می تواند منجر به التهاب پا شود که مقدم بر زخم پای دیابتی است. قبل از تشکیل زخم، ممکن است در این نواحی درجه حرارت افزایش یابد و التهاب سیگنالینگ را نشان دهد. این تغییر آنقدر ظریف است که ممکن است بیماران به تنهایی متوجه آن نشوند. به همین علت در بسیاری از بیماران تا زمانی که زخم پا علائم فیزیکی مانند سیاه شدن گوشت اطراف، بی حسی و آبسه را نشان دهد، بیمار متوجه آن نمی شود. 

این عوامل عبارت اند از:

• گردش خون ضعیف یا بیماری عروقی
• پای شارکوت
•  قند خون بالا یا هایپرگلیسمی
• ، نوروپاتی دیابتی (آسیب عصبی ناشی از هیپرگلیسمی)
• ناهنجاری های پا
• سوزش پا
• زخم های قبلی روی پا
• عدم رعایت بهداشت
• کفش نامناسب 

بیشتر بخوانید: شارکوت فوت در افراد دیابتی

چگونه زخم پای دیابتی منجر به قطع عضو می شود؟

در ابتدا بیشتر راجب زخم دیابتی بدانیم.

زخم پای دیابتی به درجات زیر تقسیم بندی می شود:

• زخم درجه یک: زخم‌های سطحی هستند که فقط پوست را زخم می کنند و بافت عمیق تر سالم هستند.
• زخم درجه دو: عمیق‌تر هستند و تا رباط‌ها و ماهیچه‌ها نفوذ می‌کنند، اما باعث  آبسه یا آسیب به استخوان نمی‌شوند.
• زخم درجه سه: زخم های عمیق همراه با سلولیت یا تشکیل آبسه هستند که اغلب با استئومیلیت همراه هستند.
• زخم درجه چهار: زخم‌هایی هستند که قانقاریای موضعی را همراه دارند.
• زخم درجه پنج: زخم‌هایی که گانگرن وسیعی دارند و کل پا را درگیر می‌کنند.

بدترین سناریو برای زخم پای دیابتی این است که از مرحله درمان گذشته و نیاز به قطع اندام تحتانی دارد. این می تواند به دلیل عفونت زخم، یا صرفاً به دلیل گذشت زمان و شناسایی نشدن زودهنگام زخم یا به دلیل عوامل پیچیده ای مانند نوروپاتی یا بیماری عروقی اتفاق بیفتد.

همچنین برای بسیاری از افراد معاینه منظم کف پای خود دشوار است. برخی از بیماران ممکن است کسی را داشته باشند تا معاینات منظم پا را برایشان انجام دهند، اما بسیاری از بیماران  چنین امکانی ندارند.

علاوه بر این، بسیاری از بیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی هستند. این وضعیت منجر به اختلال بینایی می شود و دیدن هر گونه تغییر در پا را سخت تر می کند. حتی اگر معاینات پا به طور منظم انجام شود، تشخیص اینکه آیا زخم پا در حال شکل گیری است یا خیر، دشوار است.

قطع عضو دیابتی اندام تحتانی باید آخرین راه حل باشد و تنها زمانی انجام شود که زخم پا به طور قابل توجهی پیشرفت کند. اما اگر بافت بدون ترمیم آسیب دیده باشد، ممکن است بهترین گزینه برای بیمار باشد. پزشک با در نظر گرفتن تمام این مسائل و همچنین کیفیت زندگی، خطر عوارض بیشتر برای پا و سایر معیارها را برای تصمیم گیری در نظر می گیرد.

  روش های مراقبت از زخم دیابتی و کاهش خطر قطع عضو:

حدود 40 درصد از افراد مبتلا به زخم پای دیابتی بهبود یافته ظرف یک سال دچار زخم جدید می شوند. بهبود زخم پای دیابتی می تواند چالش برانگیز باشد. مراکز مراقبت از زخم، درمان های پیشرفته ای را برای کمک به پیشگیری از عفونت، رشد بافت جدید و بسته شدن موفقیت آمیز  زخم ارائه می دهند. به محض ایجاد زخم ضروری است که به دنبال مراقبت های تخصصی در یک مرکز مراقبت از زخم باشید.

روش های مراقبت از زخم که اغلب برای درمان زخم پای دیابتی استفاده می شود عبارتند از:

• دبریدمان(Debridement): فرآیند برداشتن بافت مرده از زخم است. این کار برای بهبودی لازم است زیرا بافت مرده مانع از رشد سلول های جدید شده و عفونت را آسان تر می کند.
• Total contact casting فشار ناشی از زخم را کاهش می دهد و یک استاندارد طلایی برای درمان زخم پای دیابتی در نظر گرفته می شود.
• offloading یا برداشتن فشار از پا یا پای زخمی توسط کفش مخصوص،PTB Brace، عصا یا ویلچر.
• فشار مفی(Negative pressure) شامل قرار دادن خلاء روی زخم پوشانده شده است که مایع را از بدن از طریق زخم می کشد و جریان خون را تحریک می کند.
• اکسیژن درمانی هیپرباریک (HBOT) به بیماران اکسیژن 100% را در یک محفظه آکریلیک محصور با فشار اتمسفر بالاتر از حد طبیعی ارائه می دهد که به خون آنها اجازه می دهد تا اکسیژن بیشتری را برای درمان به زخم منتقل کند.

آیا می توان از قطع عضو دیابتی جلوگیری کرد؟

بله در واقع قابل پیشگیری است. بهترین راه برای جلوگیری از قطع عضو، جلوگیری از ایجاد زخم پای دیابتی است. مراحلی وجود دارد که می توان در خانه انجام داد مانند انجام معاینات منظم پا، انجام حرکات روزانه برای حفظ جریان خون و پوشیدن کفش مناسب. 

جهت مطالعه ی اطلاعات بیشتر در زمینه ی آمپوتاسیون و دریافت پروتز اندام تحتانی به مقاله های زیر رجوع کنید:

پروتز اندام تحتانی (پای مصنوعی)

قطع عضو و مراقبت دیابتی

پای مصنوعی از زمان آمپوتاسیون تا تحویل پروتز