در دنیای پزشکی، ارتز و پروتز دو اصطلاح مهم و کاربردی هستند که بسیاری از افراد با آن‌ها روبرو می‌شوند. هر دو به تجهیزات و وسایلی اشاره دارند که برای بهبود عملکرد بدن یا جایگزینی اعضای از دست رفته استفاده می‌شوند. اما تفاوت‌های زیادی بین این دو وجود دارد. در این مقاله به بررسی تعریف، کاربردها و تفاوت‌های این دو ابزار پزشکی می‌پردازیم.
ارتز چیست؟
ارتز (Orthosis) یک وسیله پزشکی است که برای اصلاح، حمایت یا بهبود عملکرد یکی از اعضای بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. ارتزها معمولاً برای کمک به کنترل حرکت، تثبیت مفاصل یا اصلاح تغییر شکل‌ها به کار می‌روند. این وسایل در مواردی مثل مشکلات ستون فقرات، پای صاف یا ناهنجاری‌های دیگر بسیار کاربرد دارند. حتی ساخت کفی طبی هم نوعی ارتز هست
کاربردهای ارتز
ارتزها در بسیاری از شرایط پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند و بسته به نیاز بیمار، در انواع مختلفی تولید می‌شوند. برخی از کاربردهای رایج ارتز شامل موارد زیر است:
- کمک به اصلاح ناهنجاری‌های ستون فقرات: مانند کمربندهای حمایتی برای کاهش فشار روی کمر.
- حمایت از مفاصل: ارتزهایی که برای زانو یا مچ پا استفاده می‌شوند تا از حرکت‌های نادرست جلوگیری کنند.
- کمک به بازتوانی: در مواردی که فرد پس از آسیب‌دیدگی به بازتوانی نیاز دارد.
پروتز چیست؟
پروتز (Prosthesis) یک وسیله مصنوعی است که به جای یک عضو از دست رفته قرار می‌گیرد. پروتزها معمولاً به عنوان جایگزین اعضای قطع‌شده بدن مثل پروتز دست، پا، یا حتی دندان استفاده می‌شوند. پروتزها به افراد کمک می‌کنند تا عملکرد طبیعی بدن خود را تا حد ممکن باز یابند.
کاربردهای پروتز
پروتزها بسته به نیاز فرد در اشکال و انواع مختلفی طراحی می‌شوند. برخی از کاربردهای پروتز شامل موارد زیر است:
- پروتزهای دست و پا: جایگزین اعضای از دست رفته و به فرد کمک می‌کنند تا حرکت کند و فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد.
- پروتزهای دندان: جایگزینی برای دندان‌های از دست رفته و کمک به بهبود عملکرد جویدن و زیبایی لبخند.
- پروتزهای صورت: به منظور بهبود ظاهر افرادی که دچار آسیب‌های شدید صورت شده‌اند.
تفاوت ارتز و پروتز
ارتز و پروتز هر دو به بهبود عملکرد و کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کنند، اما تفاوت‌های مهمی بین آن‌ها وجود دارد:
| تفاوت‌ها | ارتز (Orthosis) | پروتز (Prosthesis) |
| کاربرد | اصلاح یا حمایت از عضو موجود بدن | جایگزینی عضو از دست رفته |
| نوع عضو | استفاده برای اعضای موجود بدن (مانند زانو، ستون فقرات) | استفاده برای اعضای از دست رفته (مانند دست، ساخت پروتز پا) |
| هدف | بهبود عملکرد، جلوگیری از آسیب‌های بیشتر | جایگزینی عضو و بازگرداندن عملکرد عضو از دست رفت |
| مواد سازنده | مواد سبک مانند پلاستیک و فلزات سبک | مواد مقاوم و با دوام مانند سیلیکون و فلزات |
| فرایند طراحی | با توجه به شرایط جسمانی بیمار و میزان ناهنجاری | با توجه به عضو از دست رفته و نیازهای فیزیکی |
| نحوه استفاده | به طور موقت یا دائمی برای حمایت از عضو موجود | دائمی به عنوان جایگزین عضو از دست رفته |
انتخاب ارتز یا پروتز
انتخاب بین ارتز و پروتز به نیازهای خاص بیمار و شرایط فیزیکی او بستگی دارد. هر کدام از این دو وسیله برای اهداف متفاوتی طراحی شده‌اند و پزشکان با توجه به نوع آسیب یا ناهنجاری، بهترین گزینه را برای بیمار تجویز می‌کنند. در ادامه به عواملی که در انتخاب بین ارتز یا پروتز مؤثر هستند می‌پردازیم:
- نوع آسیب یا ناهنجاری:
ارتز برای اصلاح یا حمایت از اعضای ضعیف یا دچار ناهنجاری استفاده می‌شود، در حالی که پروتز جایگزین اعضای از دست رفته است. - هدف درمانی:
ارتز برای بهبود عملکرد عضو موجود و جلوگیری از آسیب بیشتر است، اما پروتز جایگزینی عضو از دست رفته و بازگرداندن عملکرد آن است. - طول مدت استفاده:
ارتزها ممکن است موقتی یا دائمی باشند، در حالی که پروتزها معمولاً به عنوان جایگزینی دائمی استفاده می‌شوند. - شرایط فیزیکی بیمار:
اگر بیمار قادر به استفاده از عضو ضعیف است، ارتز انتخاب می‌شود؛ در صورت فقدان عضو، پروتز مناسب است. - هزینه و نگهداری:
ارتزها اغلب ارزان‌تر و نیاز به نگهداری کمتری دارند، در حالی که پروتزها هزینه بالاتری داشته و نیاز به تنظیمات و تعمیرات دوره‌ای دارند.
نتیجه گیری
هم ارتز و هم پروتز ابزارهای حیاتی برای بهبود کیفیت زندگی بیماران هستند. ارتزها برای حمایت و بهبود عملکرد اعضای موجود بدن به کار می‌روند، در حالی که پروتزها به عنوان جایگزین اعضای از دست رفته استفاده می‌شوند. انتخاب بین این دو بستگی به نوع نیاز بیمار و هدف درمان دارد.